Mrthfx

; ;	; Tampere;
	; Tampere;
	; ; Od lewego górnego rogu, zgodnie z ruchem wskazówek zegara: panorama miasta z wieży Näsinneula, ratusz, park Särkänniemi, Tampere-talo, Näsinneula, Tammerkoski z mostu Hämeensilta i katedra.;
	; ;
	; Herb;
; Państwo;	; Finlandia;
Prowincja (stara);	; Finlandia Zachodnia;
Data założenia;	1779;
; Burmistrz;	Lauri Lyly;
Powierzchnia;	689,59 km²;
Wysokość;	76 m n.p.m.;
Populacja (31.12.2016); • liczba ludności; • gęstość;	; ; 228 173; 331 os./km²;
; Nr kierunkowy;	03;
; Kod pocztowy;	FIN-33101;
	; ; Położenie na mapie Finlandii; ; ; ; Tampere; ; ; ;
	; 61°30′N 23°45′E/61,500000 23,750000;
; ;	; Multimedia w Wikimedia Commons;
; ;	; Informacje w Wikipodróżach;
	; Strona internetowa;
	; Portal Finlandia;

Cerkiew w Tampere

Kaskada między jeziorami w Tampere

Tampere szw. Tammerfors – miasto w południowo-zachodniej Finlandii leżące na przesmyku między jeziorami Näsijärvi i Pyhäjärvi w regionie Pirkanmaa.

Jeden z największych ośrodków przemysłowych w kraju, przez co bywa nazywane "Manchesterem Finlandii"^[2]^[3], port śródlądowy i węzeł kolejowy. Ludność: ponad 220 tys. mieszkańców, aglomeracja – 340 tys. W skład zespołu miejskiego wchodzą: Nokia, Pirkkala, Kangasala i Aito. W mieście znajduje się część koncernu Metso Automation (przemysł papierniczy, mineralny i automatyka przemysłowa). Uniwersytet założony w 1925 r., uniwersytet techniczny w 1972 r. W mieście działał także polski konsulat honorowy (obecnie nieaktywny).

Spis treści

1 Geografia
- 1.1 Klimat

2 Historia

3 Kultura
- 3.1 Zabytki, parki i muzea

4 Sport

5 Miasta partnerskie

6 Przypisy

7 Linki zewnętrzne

Geografia |

Tampere leży na przesmyku między jeziorami Näsijärvi i Pyhäjärvi w południowo-zachodniej Finlandii na północny zachód od Helsinek^[4]. Różnica poziomów jezior wynosi 18 metrów, a zbiorniki połączone są kaskadą Tammerkoski, na której się znajduje siłownia.

Administracyjnie miasto leży w regionie Pirkanmaa.

Klimat |

Średnia temperatura i opady dla Pirkkala, Tampere
Miesiąc	Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru	Roczna
Rekordy maksymalnej temperatury [°C]	-3.4	-3.5	1.2	8.2	15.4	19.5	22.2	19.9	14.0	7.5	1.5	-1.9	8,4
Rekordy minimalnej temperatury [°C]	-9.7	-10.6	-6.6	-1.3	3.8	8.6	11.7	10.4	5.9	1.9	-3.0	-7.6	0,3
Opady [mm]	41	29	31	32	41	66	75	72	58	60	51	42	598
Średnia liczba dni z opadami	22	18	16	12	12	13	15	15	14	17	21	22	197
Źródło: Fiński Instytut Meteorologiczny^[5] 21 stycznia 2018

Historia |

Ważny ośrodek handlowy w XIX–XX wieku. Prawa miejskie Tampere otrzymało w 1779 roku od króla Gustawa III^[6]. Od tego momentu zaczął rozwijać się tu przemysł, a miasto zaczęło się rozrastać. Szybko pojawiły się pierwsze zakłady przemysłowe i parki. Rozwój przyspieszył po 1821 roku, kiedy car Aleksander I nadał miastu przywilej handlowy – bezcłowego importu surowców i urządzeń^[4]. Przywilej ten pozostawał w mocy do 1905 roku i znacznie przyczynił się do rozwoju miasta^[4].

Do połowy XIX miasto było prężnie rozwijającym się ośrodkiem przemysłowym a także ośrodkiem ruchu robotniczego, przez co nazywane było „czerwonym Tampere”^[6]. W 1905 roku w Tampere doszło do pierwszego w historii spotkania Włodzimierza Lenina z Józefem Stalinem podczas konferencji Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji^[7].

W 1918 roku miasto było ważnym punktem oporu rewolucjonistów fińskich podczas przegranej przez nich wojny domowej – w stoczonej tu bitwie „Czerwoni” zostali pokonani przez „Białych”^[4] a miasto zostało zdobyte przez wojska dowodzone przez Mannerheima^[6]. W okresie międzywojennym nie doszło do większych zmian w mieście.

Po II wojnie światowej rozwinął się nowoczesny przemysł i powstało mnóstwo nowoczesnych budynków. W sąsiedniej miejscowości Nokia powstała firma o tej samej nazwie. W latach 60. XX w. miasto opisał John Sykes – amerykański pisarz.

W 1999 roku podpisano tu tzw. Agendę z Tampere. Miasto jest obecnie bardzo znane na świecie, m.in. z festiwali filmowych.

Kultura |

W Tampere znajduje się wiele parków i starych fabryk. Z Tampere pochodzą zespoły rockowe Bloodpit, Uniklubi, Negative oraz Lovex.

Zabytki, parki i muzea |

Katedra budowana w latach 1902-1907 w stylu secesji przez architekta Larsa Soncka, słynne freski i malowidła ścienne Hugo Simberga

Särkänniemi – ośrodek rekreacyjny wraz z lunaparkiem, Muzeum Sztuki im. Sary Hildén oraz wieżą panoramiczną Näsinneula

Muzeum Sztuki im. Sary Hildén z 1893 roku – muzeum sztuki współczesnej

Näsinneula, wieża panoramiczna (1971) z obracającą się restauracją, wysokość 168 m.

Dawne Fabryki Finlaysona w centrum miasta, przy kaskadzie Hämeenkoski, obecnie ośrodek rozrywkowy z muzeami, restauracjami, kinami itp.

Most Hämeensilta (1928) nad kaskadą Tammerkoski, z rzeźbami Väinö Aaltonena

Muzeum domków robotniczych Amuri (Amurin työläismuseokortteli) z 1880 roku przedstawiające warunki, w jakich mieszkali robotnicy fabryki Finlaysona aż do lat 70-ych XX wieku, w dzielnicy Amuri

Vanha kirkko (Stary Kościół), drewniany kościół luterański z 1825 r. w centrum miasta, przy Keskustori (Rynek Centralny)

neorenesansowy Ratusz miejski z 1890 roku przy Keskustori (Rynek Centralny)

Teatr Miejski (Kaupunginteatteri) z 1912 roku

Biblioteka miejska Metso (Głuszec) z 1986. Widziana z góry kształtem przypomina ptaka. Jedna z największych bibliotek publicznych w Finlandii, wybudowana przez architektów Raili i Reimę Pietilä

Muzeum Lenina – utworzone w 1946 roku, było pierwszą tego typu placówką otwartą poza granicami ZSRR, a po upadku ZSRR w 1991 roku i zamknięciu Muzeum Lenina w Moskwie, jedyną tego typu placówką na świecie; mieści się w Domu Robotniczym (Tampereen Työväentalo), gdzie w 1905 roku doszło do pierwszego w historii spotkania Włodzimierza Lenina z Józefem Stalinem podczas konferencji Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji^[7].

Muzeum Muminków – muzeum sztuki poświęcone twórczości Tove Jansson (1914–2001), autorki książek o Muminkach^[8].

Park Pyynikki. Założony w drugiej połowy XIX wieku z wieżą widokową, teatrem letnim i cmentarzem.

Pispala – stara robotnicza dzielnica domków drewnianych na wysokim ozie, na północ od centrum miasta. W Pispali mieszkali i tworzyli m.in. poeci Lauri Viita i Aaro Hellaakoski, piosenkarz Olavi Virta, reżyser Aki Kaurismäki oraz pisarz Hannu Salama. Pispalę opisali w swoich utworach m.in. pisarz F. E. Sillanpää i pisarz Lauri Viita (powieść Moreeni, po polsku Moreny, Wydawnictwo Poznańskie, 1970, przeł. Krzysztof Radziwiłł).

Fińskie Muzeum Hokeja na Lodzie, w tym Galeria Sławy fińskiego hokeja na lodzie

Hala Targowa (Kauppahalli) przy głównej ulicy Hämeenkatu

funkcjonalistyczny dworzec kolejowy (Tampereen rautatieasema) z 1936 r., zaprojektowany przez architektów Eero Seppälä ja Otto Flodina

Park Hämeenpuisto z 1830 roku

Park Koskipuisto z 1900 roku

Park Vilhelm von Nottbeckin puisto z 1770 roku. Najstarszy park w Tampere

Park Näsinpuisto z 1900 roku

Park Eteläpuisto z 1915 roku

Park Sorsapuisto z 1920 roku

Lasten liikennpuisto z 1956 roku. Jeden w późniejszych parków

Pyynikin kirkkopuisto z 1785 roku

Tampere Stadion z połowy XX wieku

Fabryka Finlaysona z 1907 troku. Zbudowana przez szkockiego przemysłowca.

Zakład włókienniczy z 1783 roku.

Zakład tekstylny z ok. 1820 roku

Prawosławna cerkiew św. Aleksandra Newskiego z 1895 r.

Kościół Aleksanterin kirkko z 1881 r. w Parku Hämeenpuisto, neogotycki kościół poświęcony carowi Aleksandrowi II, który w Finlandii był bardzo lubiany