Mrthfx

Karol Grycz-Śmiłowski
proboszcz
Data i miejsce urodzenia	17 września 1885 Śmiłowice
Data i miejsce śmierci	16 lutego 1959 Kraków
Przebieg służby
Lata służby	1915–1930
Siły zbrojne	cesarska i królewska Armia Wojsko Polskie
Jednostki	Dowództwo Okręgu Korpusu Nr V
Stanowiska	szef duszpasterstwa wyznań ewangelickich okręgu korpusu
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka
Odznaczenia

Karol Grycz-Śmiłowski (ur. w 17 września 1885 w Śmiłowicach, zm. 16 lutego 1959 w Krakowie) – polski pastor luterański, następnie wyznawca unitarianizmu, założyciel Jednoty Braci Polskich^[1][2], proboszcz wyznania ewangelicko-augsburskiego Wojska Polskiego.

Życiorys |

Urodził się w Śmiłowicach, w rodzinie Adama i Ewy z Biedrawów. 1 lipca 1904 roku złożył maturę w polskim gimnazjum w Cieszynie^[3]. Odbył studia w zakresie teologii ewangelickiej w Berlinie, Halle, Wiedniu i Lipsku^[4]. W 1909 został ordynowany na duchownego ewangelicko-augsburskiego i objął urząd wikariusza w Skoczowie^[4]. Był kapelanem rezerwy w cesarskiej i królewskiej Armii^[5]. W czasie I wojny światowej został zmobilizowany. Od 15 września 1915 roku pełnił posługę w szpitalu wojskowym w Ołomuńcu^[6].

W 1918 roku został kapelanem Śląskiego Okręgu Wojskowego z siedzibą w Cieszynie i pierwszym ewangelickim duchownym w Wojsku Polskim^[5].
3 września 1919 roku został przeniesiony do Krakowa^[5][7][4]. Pełnił tam służbę w Dowództwie Okręgu Korpusu Nr V na stanowisku szefa duszpasterstwa wyznań ewangelickich^[8][9]. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu proboszcza ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku i 2. lokatą w duchowieństwie wojskowym wyznania ewangelicko-augsburskiego, a jego oddziałem macierzystym był Wydział Wyznań Niekatolickich Ministerstwa Spraw Wojskowych^[10].

 Osobne artykuły: Tytulatura duchowieństwa wojskowego II RP i Służba duszpasterska (II RP).

Z dniem 30 listopada 1930 roku został przeniesiony w stan spoczynku^[11].

W 1934 roku opublikował Z ziemi świętej nowoczesne „Wierzę” w którym to dziele zaprezentował się jako wolnomyśliciel i duchowy spadkobierca braci polskich.

W 1936 roku skupił wokół siebie niewielką grupę wyznawców i zaczął wydawać kwartalnik „Wolna Myśl Religijna”. W 1937 w Łodzi założył wolny związek religijny „Bracia Polscy”, który od 1945 zmienił nazwę na „Jednota Braci Polskich”, nawiązując do historycznego ruchu braci polskich. W 1937 wziął udział jako pierwszy przedstawiciel Polski w międzynarodowej konferencji unitariańskiej^[12]. Głosił wierność zasadom historycznego ruchu braci polskich, zwłaszcza antytrynitaryzm i zgodność wiary z rozumem. Praktykował chrzest dorosłych przez zanurzenie w wodzie. Jest kwestią sporną, w jakim stopniu jego zasady religijne były inspirowane Katechizmem Rakowskim z 1604, a w jakim stopniu opierały się na współczesnych nurtach religijnych, zwłaszcza na naukach hinduskiego teologa Vivekanandy.

Podczas wojny został aresztowany przez Niemców, uciekł i ukrywał się przed Gestapo, a po oswobodzeniu miasta wrócił do Krakowa i podjął na nowo działalność^[13]. Jednocześnie w latach 1945-1949 pełnił posługę proboszcza parafii luterańskiej w Krakowie^[4].

Był promotorem misji humanitarnej Kościoła Unitariańskiego w USA - Unitarian Service Committee, obecnie Unitarian Uniwersalist Service Committee, która w latach 1945-1949 uruchomiła nowoczesny, 300 łóżkowy szpital - Instytut Chirurgii Urazowej im. Tadeusza Kościuszki, obecnie Szpital Chirurgii Urazowej im. dra J. Daaba w Piekarach Śląskich^[14].

Jednota pod kierownictwem Grycza-Śmiłowskiego przetrwała trudny okres opozycji ze strony katolicyzmu i protestantyzmu polskiego, a po 1945 również zwalczania przez władze stalinowskie w Polsce. Dopiero na krótko przed śmiercią Grycz-Śmiłowski w 1959 otrzymał pozwolenie na wyjazd do Chicago na 16. Międzynarodowy Kongres Liberalnego Chrześcijaństwa i Wolności Religijnej^[15]. Zmarł 16 lutego 1959 roku w Krakowie^[6].

Jednota została zarejestrowana w PRL dopiero w 1967^[16].

Dzieła |

• Karol Grycz-Śmiłowski Bracia Polscy, Arianie – Unitarianie: zarys dziejów, (niedatowane)


• Karol Grycz-Śmiłowski Z ziemi świętej nowoczesne „Wierzę”, 1937


• Karol Grycz-Śmiłowski Wygnanie i powrót Arian do Polski w 300-lecie ich męczeństwa, 1934

Ordery i odznaczenia |

• 
  Krzyż Walecznych^[9]
  


• 
  Złoty Krzyż Zasługi^[9]
  


• 
  Krzyż za Obronę Śląska Cieszyńskiego II klasy^[17]
  


• 
  Medal Pamiątkowy za Obronę Śląska Cieszyńskiego^[18]
  

Przypisy |

Karola Grycza - fragmenty z pamiętnika 1

Karola Grycza - fragmenty z pamiętnika 2

Karola Grycza - fragmenty z pamiętnika 3

Karola Grycza - fragmenty z pamiętnika 4

Bibliografia |

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].


• Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.


• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.


• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.


• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.


• Krzysztof Jan Rej: Ewangelicka służba duszpasterska w Wojsku Polskim 1919–1950. Warszawa: Wydawnictwo Ewangelickiego Duszpasterstwa Wojskowego, 2000.

Linki zewnętrzne |

• 
  O Śmiłowskim [dostęp 2010-09-28]


• 
  O Śmiłowskim] (ang.) [dostęp 2010-09-28]