Mrthfx

Ten artykuł dotyczy powieści. Zobacz też: Egipcjanin Sinuhe – film kostiumowy z 1954.

Egipcjanin Sinuhe (fin. Sinuhe egyptiläinen) – najsłynniejsza powieść historyczna Miki Waltariego, wydana w 1945 roku. Treść osnuta jest na znanej z literatury staroegipskiej, biograficznej Opowieści Sinuheta z czasów XII dynastii (epoka Średniego Państwa). Przedstawia jednak wydarzenia rozgrywające się w czasach Nowego Państwa – za rządów XVIII dynastii. Fabułę podano w narracji pierwszoosobowej, a narratorem jest główny bohater – Sinuhe, który relacjonując zdarzenia całego swego życia, zarazem barwnie ukazuje ówczesny Egipt faraonów i kraje sąsiednie. Pierwsze polskie wydanie powieści – przetłumaczone przez Zygmunta Łanowskiego z autoryzowanego przez Waltariego tekstu szwedzkiego – ukazało się w roku 1962 nakładem wydawnictwa „Czytelnik”.

Książkę przetłumaczono na 40 języków. W Stanach Zjednoczonych była najlepiej sprzedającą się powieścią zagraniczną do czasu wejścia na rynek Imienia róży Umberto Eco.

Opis fabuły |

U pięknej Nefernefernefer (Edwin Long – Stracone zachody miłosne, 1885)

Treść powieści stanowi życie lekarza Sinuhe, którego urodzenie i pochodzenie otoczone są tajemnicą. Jako niemowlę odnaleziony przez Kipę w trzcinowej łódce płynącej Nilem, przygarnięty przez nią, dorastał w biednej dzielnicy Teb, w domu Senmuta, lekarza ubogich. W dzieciństwie chciał zostać żołnierzem, potem jednak zdecydował się kontynuować lekarski fach przybranego ojca. Nauczył się pisma od starca Oneha i w jego domu poznał utalentowanego Totmesa, z którym się zaprzyjaźnił. Dzięki pomocy znajomego ojca – królewskiego trepanatora Ptahora, dostał się do Domu Życia, gdzie został kapłanem najniższego stopnia, co umożliwiło mu naukę leczenia w Domu Życia. Tam po raz pierwszy spotkał podstępną i rozpustną Nefernefernefer, która go zauroczyła. Asystując Ptahorowi przy trepanacjach, dostał się do pałacu faraona, zmarłego zresztą wkrótce po trepanacji czaszki. Następca tronu Amenhotep IV nadaje mu nowe imię – Ten, Który Jest Samotny. Po „objawieniu się” Amenhotepowi jego boga – Atona, Sinuhe spotyka też wojownika Horemheba, z którym zawiera przyjaźń, i przy nowym władcy rozpoczyna nowy, pomyślny etap życia.

Trudniąc się później leczeniem ubogich, za złoto otrzymane w wynagrodzeniu od faraona kupił jednookiego niewolnika Kaptaha, który stał się jego zaufanym sługą. Wkrótce jednak ponownie spotyka na swej drodze Nefernefernefer, dla której stopniowo traci cały majątek własny i swoich rodziców. Po ich tragicznym zgonie zatrudnia się w Domu Śmierci przy preparowaniu zwłok, ażeby zapewnić rodzicom godny pochówek, choć utraciwszy również ich grób, zmuszony jest pogrzebać ich w piasku pustyni Mści się na Nefernefernefer. Następnie, wyzuty z majątku i okryty hańbą, wraz z Kaptahem opuszcza Egipt, udając się do „Krain czerwonych”. Tam wplątany zostaje w wydarzenia i intrygi swoich czasów, doświadcza licznych burzliwych przygód w odwiedzanych kolejno krajach świata starożytnego ( w tym w Babilonie i minojskiej Krecie), przeżywa dramaty i namiętności. Tracąc jednak w życiu po kolei wszystko i sprzeniewierzywszy się wszystkim, jako zupełny rozbitek życiowy, kończy wreszcie w charakterze wygnańca z woli swego dawnego przyjaciela Horemheba, który tymczasem został faraonem. W zupełnym odosobnieniu spisuje dzieje swego żywota na papirusach, które zostaną złożone z nim do grobu.

Postacie |

• 
  Sinuhe – Ten, Który Jest Samotny, główny bohater powieści, lekarz. Jego imię przybrana matka Kipa zaczerpnęła z opowieści, której bohater (Sinuhe) podsłuchał straszliwą tajemnicę faraona, uciekł z Egiptu i wiele lat ukrywał się, podróżując po różnych krajach.


• 
  Senmut – przybrany ojciec Sinuhe, lekarz ubogich mieszkający w dzielnicy biedoty w Tebach


• 
  Kipa – przybrana matka Sinuhe


• 
  Totmes – przyjaciel Sinuhe z dzieciństwa, twórca, mistrz realistycznych wyobrażeń w sztuce


• 
  Kaptah – wierny jednooki sługa Sinuhe, rozsądniejszy od swego pana pozwalającego mu ze sobą się spoufalać i dyskretnie się okradać


• 
  Ptahor – królewski trepanator, starzec, który dokonał nieudanej trepanacji czaszki umierającego faraona Amenhotepa III i który osobistym pomocnikiem mianował Sinuhe, zapewniając mu tym późniejszą pozycję


• 
  Horemheb – oszczepnik, przyjaciel Sinuhe, późniejszy wódz faraona


• 
  Ramose – starzec pracujący jako preparator zwłok w Domu Śmierci


• 
  Nefernefernefer – bogata kurtyzana egipska, którą kochał Sinuhe, a która przyczyniła się do roztrwonienia całego jego majątku, porzucając go ostatecznie po doprowadzeniu do ruiny


• 
  Minea – kapłanka boga-byka kreteńskiego, uwolniona z haremu króla babilońskiego przez głównego bohatera, lecz na Krecie poświęcona w ofierze bóstwu


• 
  Merit – dziewczyna służebna pracująca w należącym do Kaptaha szynku „Ogon Krokodyla” i matka jedynego syna Sinuhe – Tota

Krąg rodziny faraona |

• 
  Amenhotep III – faraon


• 
  Teje – małżonka faraona o cechach murzyńskich, po jego śmierci władająca krajem podczas małoletniości następcy tronu


• 
  Amenhotep IV (Echnaton) – syn i następca faraona Amenhotepa III, propagator kultu Atona i reformator religijny, zwalczający inne kulty, zwłaszcza Amona
  


• 
  Baketamon – siostra Echnatona, później jego druga żona


• 
  Tadukhipa – księżniczka Mitanni, pierwsza żona faraona, mająca około 6 lat, gdy zmarła wysłana do Egiptu


• 
  Eje – arcykapłan wywyższony przez królową Teje, potężna osoba w państwie


• 
  Nefertete – córka Eje, podniesiona przez Echnatona do rangi pierwszej małżonki po śmierci księżniczki Mitanni

Miejsca akcji |

Pierwotnym miejscem akcji w utworze są Teby, stolica starożytnego Egiptu. Po wyjeździe z Egiptu Sinuhe odbył wiele podróży po krajach czerwonych, czyli obcych Egiptowi (który dla odróżnienia zwano krajem czarnym [Chemet]), zatem miejsce akcji zmienia się odpowiednio do jego wędrówek.

Kraje czerwone odwiedzone przez Sinuhe:

• 
  Syria, port Simira oraz Jerozolima
  


• Mitanni


• 
  Babilon z jego otyłymi mieszkańcami i królem Burna-Buriaszem, który urządza w swym kraju Dzień Fałszywego Króla


• 
  Hatti – kraj przerażających Hetytów wielkiego króla Suppiluliumasa I
  


• 
  Amurru – kraj Hyksosów, rządzony przez króla Aziru
  


• dekadencka Kreta, w której każdy król nosi imię Minos, a każdy główny kapłan – Minotauros (z rodziny królewskiej pochodziła Minea).

Bóstwa występujące w powieści |

Bogowie egipscy |

Mnogość bóstw egipskich sprawiała, że Egipcjanie czcili jedynie te, których kult był dla nich najwygodniejszy lub które w danym czasie najbardziej im sprzyjały. Sinuhe przedstawił w swojej opowieści niekorzystny wizerunek kapłanów różnych bóstw, którym bardziej niż na przychylności bogów zależało na obfitych ofiarach wyznawców. Mowa też o zatracającym się wśród kapłaństwa poczuciu pokory przed bogami i powolnym odchodzeniu od tradycyjnych zasad kultu (o czym nie miał pojęcia nikt poza klerem). Większość Egipcjan zachowywała jednak wciąż głęboką religijność. Najważniejsi bogowie Egiptu to:

• Amon


• 
  Re-Horahte


• Aton


• Baset

Inne bóstwa |

• 
  Baal – okrutne i ponure bóstwo, któremu w ofierze składano ludzi (głównie małe dzieci);


• 
  Astarte – zwana także Isztar z Niniwy – kobiece bóstwo miłości, jej kapłanki, zwane dziewicami, oddawały się mężczyznom na terenie świątyni (prostytucja sakralna);


• Kreteński bóg-byk, bóg morza, potwór przetrzymywany w jaskini przybrzeżnej; póki żyje (a szczyci się tym, że jest jedynym żywym bogiem) – póty Kreta jest bezpieczna.

Ekranizacja |

Powieść zekranizowano w 1954 roku – film The Egyptian w reżyserii Michaela Curtiza w Polsce jest znany pod tytułem Egipcjanin Sinuhe.