Mrthfx

Obozy internowanych żołnierzy armii URL w Polsce – pierwszych żołnierzy armii URL internowano w Polsce w końcu 1919 w Łańcucie, po załamaniu frontu ukraińskiego. W roku następnym zorganizowano z nich 6 Siczową Dywizję Strzelecką, która w składzie 3 Armii Wojska Polskiego uczestniczyła w 1920 roku w wyprawie kijowskiej.

Symon Petlura wizytuje obóz internowanych w Wadowicach. Od lewej rozpoznawalni: gen. Hawryło Bazilskyj, gen. Doduł, polski komendant obozu, Symon Petlura, gen.Mychajło Omelianowicz-Pawlenko, gen.Iwan Omelianowicz-Pawlenko. 9 kwietnia 1921.

Pomnik zmarłych żołnierzy URL na Cmentarzu Rakowickim

Kurhan na cmentarzu internowanych Ukraińców zmarłych w obozie w Aleksandrowie Kujawskim, z inskrypcją w języku ukraińskim i krzyżem zaporoskim

Po porażce armii URL w samodzielnej (od zawieszenia broni w wojnie polsko-bolszewickiej z 18 października 1920) kampanii z Armią Czerwoną w listopadzie 1920 i przejściu żołnierzy armii URL 21 listopada na terytorium Polski w liczbie ponad 19 000 żołnierzy, rozmieszczano ich od 25 listopada 1920 w obozach internowania w środkowej i zachodniej Polsce. Najwięcej Ukraińców osadzono w: Łańcucie, Pikulicach, Wadowicach, Tucholi, Aleksandrowie Kujawskim i Kaliszu, oraz w mniejszych obozach: Krakowie-Dąbiu^[1] i Piotrkowie Trybunalskim. Ukraińskim urzędnikom oraz członkom Sztabu Armii URL zostały przydzielone przez rząd polski mieszkania w Tarnowie i Częstochowie.

Przemieszczanie poszczególnych jednostek Polacy przeprowadzali umiejętnie bez ich rozformowywania. Dotychczasowe dowództwo nad nimi zostało pozostawione w stanie początkowym, bez dokonywania zmian w szeregach armii ukraińskiej. Józef Piłsudski starał się zapewnić żołnierzom ukraińskim jak najlepsze warunki życia. Jak sam powtarzał: „Obóz ma być ich schronieniem, domem”^[2].

19 listopada 1920 szef armii ukraińskiej Petro Lipka uprzedził podległe sobie jednostki, że Polacy podczas odbytej wspólnej narady zagwarantowali Ukraińcom zachowanie integralności internowanych jednostek, co potwierdzili w wydanej na początku grudnia 1920 instrukcji^[2].

Za zgodą i aprobatą polskich władz, a niejednokrotnie z ich inicjatywy, rozwinęła się działalność kulturalna i oświatowa wśród internowanych Ukraińców – rozpoczęto organizowanie różnego rodzaju kursów zawodowych, zakładano szkoły kształcące na różnym poziomie, oraz obozowe spółdzielnie uczące Ukraińców prowadzenia działalności gospodarczej, działały chóry, grupy teatralne, stowarzyszenia sportowe. Umożliwiono Ukraińcom wydawanie własnych czasopism, mogli oni także prowadzić warsztaty rzemieślnicze. Internowani otrzymywali także przepustki upoważniające ich do opuszczania obozów.

W czerwcu Polacy utworzyli w Łańcucie Ukraiński Wydział Uniwersytecki, który przeniesiono w sierpniu do Strzałkowa. Studiowało na nim ponad 500 słuchaczy. W Kaliszu założono gimnazjum ukraińskie, które swoją działalność prowadziło do lat 30. Zwalczano w nim powszechny analfabetyzm wśród ukraińskich żołnierzy^[3], poprzez naukę czytania i pisania po ukraińsku, oraz nauczanie wybranych języków obcych. W Kaliszu założono ponadto szkołę oficerską dla Ukraińców, oraz (1 sierpnia 1924 r.) pozostającą w gestii polskiego Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej – Stanicę Ukraińską w której przebywało około 800 Ukraińców. Prowadzono w niej działalność charytatywną, opiekowano się chorymi i inwalidami, bezrobotnymi, rodzinami, dziećmi którym zapewniano wyżywienie, naukę i zajęcia pozalekcyjne.

Wśród osadzonych w obozach znalazły się także osoby działające na szkodę państwa polskiego. Wśród nich agenci czechosłowaccy i werbownicy do nielegalnej i terrorystycznej Ukraińskiej Organizacji Wojskowej^[4].

W połowie 1921 internowanych przeniesiono z Łańcuta do obozu pod Strzałkowem, a w końcu 1921 z Aleksandrowa do Obozu Internowanych nr 5 w Szczypiornie. W obozach tych, jak i w sąsiednim Kaliszu, internowani mieszkali aż do ostatecznej likwidacji obozów. Pozostał jedynie obóz w Kaliszu, zamieniony na obóz cywilny.

Liczba internowanych stopniowo malała: w lutym 1921 r., w obozach było 15,5 tys. internowanych, a w 1923 już tylko nieco ponad 3 tysiące. 26 maja 1923 Rada Ministrów podjęła uchwałę o likwidacji obozów, a potwierdziła ją 27 czerwca 1923 komisja administracyjna Sejmu.

Po likwidacji obozów internowani żołnierze otrzymali status emigrantów politycznych. Zaufani oficerowie uzyskiwali dalszą pomoc od Polaków w postaci m.in. pomocy w uzyskiwaniu środków utrzymania przez udzielanie koncesji na działalność gospodarczą w przemyśle leśnym i w zarządach majątków na Kresach Wschodnich^[5].

Pismo Naczelnika Grupy Internowanych w obozie w Strzałkowie do Naczelnika Ukraińskiej Komisji Likwidacyjnej w Warszawie na temat warunków w obozie.

Zobacz też |

W Wikimedia Commons znajdują się multimedia związane z tematem: Obozy internowanych żołnierzy armii URL w Polsce

• Obóz jeniecki nr 1 pod Strzałkowem


• Obóz Internowania nr 6 w Aleksandrowie Kujawskim


• Obóz Internowanych nr 10 w Kaliszu


• Ukraiński Cmentarz Wojskowy w Kaliszu

Przypisy |

Bibliografia |

• Jan JacekJ.J. Bruski Jan JacekJ.J., Petlurowcy, Kraków: Wyd. Arcana, 2004, ISBN 83-86225-03-3, OCLC 749576912 .


• 
  Robert Potocki Idea restytucji Ukraińskiej Republiki Ludowej (1920-1939) Wydawnictwo: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, Lublin 1999, ​ISBN 83-85854-46-0​.


• 
  Zbigniew Karpus, Jeńcy i internowani rosyjscy i ukraińscy na terenie Polski w latach 1918-1924, Toruń 1999


• Ihor Sribniak, Обеззброєна, але нескорена: Інтернована Армія УНР у таборах Польщі й Румунії (1921-1924 рр.), Київ-Філядельфія 1997.


• Ihor Sribniak, Табір полонених та інтернованих вояків-українців у Ланцуті (Польща) у 1919-1921 рр. Симон Петлюра у контексті українських національно-визвольних змагань. Збірник наукових праць, Фастів 1999, c.148-162.


• Ihor Sribniak, Табір інтернованих Військ УНР у Вадовицях, Польща (умови перебування та моральний стан вояцтва в травні-липні 1921 р.) Міжнародні зв’язки України: наукові пошуки і знахідки. Вип.26: Міжвідомчий збірник наукових праць / Відп. ред. С.Віднянський, Київ 2017, с.124-140.


• Ihor Sribniak, Табір інтернованих Військ УНР у Щипіорно (1922-1923 рр.): гуманітарно-просвітня складова діяльності українського вояцтва Революція, державність, нація: Україна на шляху самоствердження (1917-1921 рр.): Матеріали Міжнародної наукової конференції (м. Київ, 1-2 червня 2017 р.) / Упоряд. В.Верстюк (відп. ред.), В.Скальський та ін., Київ-Чернігів 2017, с.381-396.


• Ihor Sribniak, Internowani żołnierze Armii URL w Wadowicach (pierwsza połowa 1921 r.): szczegóły pobytu i relacje z polskim dowództwem obozu (w świetle źródeł ukraińskich) Wadoviana. Przegląd historyczno-kulturalny, Wadowice 2017, № 20, с.87-99.


• Ihor Sribniak, Табір інтернованих Військ УНР у Пикуличах, Польща (січень-лютий 1921 р.): умови перебування та моральний стан вояцтва Київські історичні студії: науковий журнал / Київ. ун-т ім. Б.Грінченка; ред. кол. В.О.Щербак та ін., Київ 2017, № 2(5), с.18-24.


• Ihor Sribniak, Табір інтернованих Військ УНР у Каліші, Польща (перша половина 1921 р.): моральний стан старшинства та заходи з його нормалізації Емінак: науковий щоквартальник, Київ-Миколаїв 2018, № 1(21) (січень-березень), т.2, с.42-49.


• Ihor Sribniak, Encyklopedia jeniectwa: ukraiński Aleksandrów, Warszawa-Paryż 2018. http://elibrary.kubg.edu.ua/id/eprint/24208
  


• Ihor Sribniak, Encyklopedia jeniectwa: ukraiński Łańcut, Warszawa-Paryż 2018. http://elibrary.kubg.edu.ua/id/eprint/24320