Blacker Bombard Spis treści Historia | Konstrukcja i użycie | Wykorzystanie bojowe | Przypisy |...
Brytyjska broń artyleryjska II wojny światowejBrytyjskie moździerze
bombardaII wojny światowejmoździerz trzonowyHome GuardPIATaStewart BlackerChurchillowiHedgehogwe FrancjiAlan BrookeRoyal EngineersNadkalibrowypocisk przeciwpancernyżelatyny wybuchowejinkordytumoździerza trzycalowegoLend-LeaseZSRRpod Stalingradem
| ||
 Bombarda Blackera na podstawie przenośnej, przygotowana do strzału | ||
Państwo |  Wielka Brytania | |
| Rodzaj | moździerz trzonowy | |
| Obsługa | 3-5 żołnierzy | |
| Historia | ||
| Prototypy | 1940-41 | |
| Produkcja | 1941-45 | |
| Wyprodukowano | ok. 30 tys. | |
| Dane techniczne | ||
Kaliber | 29 mm | |
Nabój | pocisk nadkalibrowy, 20lb (9kg) przeciwpancerny (HESH), 14lb (6kg) przeciwpiechotny (HE) | |
| Masa | ||
| broni | 50,84 kg | |
| podstawy | 114,4 kg | |
| wyposażenia dodatkowego | 2 młotki po 3,8 kg do mocowania podstawy | |
| Inne | ||
| Prędkość pocz. pocisku | 74 m/s (pocisk przeciwpancerny) | |
| Zasięg maks. | 700 m pocisk ppiech., 400 m pocisk ppanc. | |
| Zasięg skuteczny | 700 m pocisk ppiech., ok. 100 m pocisk ppanc. (do celu ruchomego) | |
29 mm Spigot Mortar (Blacker Bombard; dosłownie "bombarda Blackera") – opracowany w początkowym okresie II wojny światowej przeciwpancerny moździerz trzonowy (spigot mortar). Planowano, że w broń tą zostaną wyposażone regularne oddziały armii brytyjskiej, jednak głównym użytkownikiem została Home Guard, a armia przyjęła na stan pokrewnego konstrukcyjnie PIATa.
Spis treści
1 Historia
2 Konstrukcja i użycie
3 Wykorzystanie bojowe
4 Przypisy
5 Linki zewnętrzne
Historia |
Broń powstała w wyniku zapotrzebowania na tanią w produkcji broń przeciwpancerną piechoty, a opracował ją podpułkownik Stewart Blacker. Była pochodną jego lekkiego moździerza trzonowego piechoty, który skonstruował w latach 1930. Nowa broń została w 1940 zaprezentowana Churchillowi, który nakazał wdrożenie jej do produkcji. Nastąpiło to w 1941 roku, a do 1945 wyprodukowano ok. 30 tys. sztuk. Jej zasada działania została, z pewnymi zmianami, wykorzystana następnie w konstrukcji PIATa i moździerza przeciwpodwodnego Hedgehog[1].
W 1941 planowano wyposażenie oddziałów armii regularnej, która straciła swoją broń przeciwpancerną we Francji, w granatniki Blackera. Dowództwo armii na Wyspach Brytyjskich zwróciło się do War Office o zamówienie 12 000 tych moździerzy, poza dwoma tysiącami wcześniej zamówionych[2]. Planowano wyposażyć każdy pułk przeciwpancerny w 24 "bombardy", po 8 kompanię ppanc w brygadzie piechoty, każdą kompanię Home Guard w dwie, a oddziały osłaniające lotniska - w 12[3]. Przewidywano po 150 sztuk amunicji przeciwpancernej i 100 sztuk bomb przeciwpiechotnych "na lufę"[2].
Wśród zawodowych żołnierzy były jednak wątpliwości co do skuteczności broni, wyrażał je m.in. gen. Alan Brooke[2]. Wielu żołnierzy Home Guard też nie było zachwyconych bronią, uważając ją za ciężką, niecelną, źle wykonaną i łatwą do uszkodzenia. Szybka produkcja powodowała, że na początku często dostarczano kiepsko wykonane egzemplarze. Równocześnie, wśród broni dostępnych w 1941-42 i możliwych do taniej i masowej produkcji, bombarda była jedną z najgroźniejszych broni antyczołgowych. Jej wadą był brak mobilności i mały zasięg, ale wielka siła rażenia ciężkiego granatu byłaby potencjalnie groźna dla wszystkich niemieckich czołgów tego okresu (a nawet późniejszych)[3].
Jako pierwsze otrzymały tę broń oddziały Home Guard w sierpniu 1941. W październiku było ich 130, ale w listopadzie już 2150 na stanie[3] (według innych danych oddziały Dowództwa Południowego 1430 sztuk otrzymały do września 1941[2]). Używano ich na podstawach ruchomych i stałych, których do października 1941 przygotowano 1030 wzdłuż południowych wybrzeży Anglii. Planowano po cztery stanowiska na moździerz; po wyznaczeniu odpowiednich miejsc budowali je saperzy Royal Engineers według standardowych planów. "Bombardy" uznawano za szczególnie przydatne do osłony blokad drogowych[2].
W listopadzie 1941 produkcja pozwalała na dostarczanie moździerzy zarówno oddziałom regularnym, jak i Home Guard. Coraz większe wątpliwości co do skuteczności broni nie zatrzymały rozkręconej produkcji, i do lipca 1942, kiedy zakończono dostawy dla oddziałów Dowództwa Południowego, otrzymały one 22 tysiące bombard[2]. Łączna liczba przyjętych do służby moździerzy wyniosła 32 195 sztuki i 30 275 przenośnych podstaw; przygotowano też 18 162 podstaw stałych[3].
Konstrukcja i użycie |
Bombarda Backera składała się "lufy" z cienkiej blachy, w której środku znajdował się trzpień, na który ładowano odpowiedni nabój; z tyłu znajdowała się niewielka tarcza z urządzeniami celowniczymi, u dołu trzpień do mocowania na podstawie stałej lub ciężkiej czteronożnej podstawy krzyżowej. Po załadowaniu nabój napinał sprężynę podłączoną do ciężkiej, pięciokilogramowej "iglicy" poruszającej się wewnątrz trzpienia. W momencie strzału odrzut pocisku ponownie napinał sprężynę i broń była gotowa do oddania następnego strzału po jej załadowaniu[4].
Nadkalibrowy pocisk przeciwpancerny ważył 8,85 kg i był to prosty granat zawierający 3,97 kg żelatyny wybuchowej, z dennym zapalnikiem uderzeniowym No 283 ze zwłoką 1/300 sekundy. Zapalnik był obliczony na zadziałanie tylko przy uderzeniu w bardzo twardą przeszkodę. Długość granatu wynosiła 660 mm (26 in), średnica - 152 mm (6 in). Ładunek miotający stanowiło 17,3 g kordytu; zasięg bombardy przy użyciu tego pocisku wynosił teoretycznie ok. 400 m, ale praktycznie ok. 100 m[4]. Produkowano także pociski odłamkowe, który ważyły 6,7 kg, co przy ładunku prochowym 19,7 g dawało im maksymalny zasięg ok. 700 m. Pociski te używały zapalnika czołowego No 152, identycznego jak granaty do moździerza trzycalowego[4]. Oprócz tego produkowano pociski szkolne i ćwiczebne obu typów[4].
Broń na przenośnej podstawie wymagała 5 ludzi do transportu (każdy musiał wykonać dwa "kursy", żeby przenieść broń i amunicję). Ze względu na znaczną masę i konieczność montażu na stanowisku po przeniesieniu, bombarda przeznaczona była do strzelania z przygotowanej pozycji, najlepiej z zasadzki i jako wsparcie stałych pozycji obronnych. Ze względu na niską prędkość wylotową, zalecano otwieranie ognia do celów ruchomych z 70-90 m. W przypadku strzelania na dystanse poniżej 200 m, załoga była narażona na odłamki własnych pocisków, dlatego nakazywano okopywanie bombardy[4][3].
Wykorzystanie bojowe |
Home Guard nigdy nie użył swoich granatników w boju, ale nieliczne trafiły także do regularnych jednostek wojskowych. 23. batalion 2 Dywizji nowozelandzkiej miał je na wyposażeniu w czasie walk o Egipt w 1942[5]. Używały ich, także w Afryce Północnej, australijska 9 Dywizja ("Szczury Tobruku") i oddziały indyjskie; bombardy znalazły się też w Indiach, ale tam używano ich wyłącznie do treningu. Co najmniej 250 granatników trafiło w ramach dostaw Lend-Lease do ZSRR i miały być użyte m.in. w pod Stalingradem[3].
Schemat "bombardy" z instrukcji obsługi
Bombarda na stanowisku stałym, z obsługą z Home Guard
Odrestaurowane, typowe ufortyfikowane stanowisko bombardy
Przypisy |
↑ David Edgerton: Britain's war machine: weapons, resources, and experts in the Second World War. New York: Oxford University Press, 2011, s. 258-267. ISBN 978-0-19-983267-5. (ang.)
↑ abcdef Spigot Mortar (ang.). Pillbox Study Group, 2014. [dostęp 2014-04-26].
↑ abcdef D. M. Clarke: Arming the British Home Guard, 1940-1944 (Ph.D. Thesis). Cranfield University, 2010, s. 202-212.
↑ abcde The 29-mm Spigot Mortar. T. I (23). His Majesty Stationery Office, 1942, seria: Small Arms Training.
↑ Battle for Egypt. W: Angus Ross: 23 Battalion. Wellington: Historical Publications Branch, 1959, seria: The Official History of New Zealand in the Second World War 1939–1945.
Linki zewnętrzne |
Zdjęcia i schemat działania bombardy oraz rodzaje amunicji (pdf) (ang.)
Film o oddziałach Home Guard z Thornton, pokazuje m.in. strzelanie z granatnika Blackera (ang.)
Zdjęcia umocnień brytyjskich z okresu II wojny światowej (ang.)
- Żołnierze południowoafrykańscy podczas ćwiczeń z granatnikiem (film)
| ||||||||||||
