Chaber Spis treści Morfologia | Systematyka | Zastosowanie | Przypisy | Menu nawigacyjneAngiosperm...
Carduoideae
rodzajrodzinyastrowatychEuropieśródziemnomorskimAzjiAustraliiAmeryki PółnocnejHipokratesaChironbylinyLiścieKwiatykoszyczkiokrywyniebieskiebiałekoronąOwocepuchem kielichowymastrowatychastrowcówkladu astrowychdwuliściennych właściwychokrytonasienneastroweastroweastrowceastrowate
| ||
 Morfologia (chaber bławatek) | ||
Systematyka[1] | ||
Domena | eukarionty | |
Królestwo | rośliny | |
Klad | rośliny naczyniowe | |
Klad | Euphyllophyta | |
Klad | rośliny nasienne | |
Klasa | okrytonasienne | |
Klad | astrowe | |
Rząd | astrowce | |
Rodzina | astrowate | |
Podrodzina | Carduoideae | |
Rodzaj | chaber | |
Nazwa systematyczna | ||
Centaurea L. Sp. Pl. 909. 1 Mai 1753 | ||
Typ nomenklatoryczny | ||
Centaurea centaurium L.[2] | ||
Synonimy | ||
Bielzia Schur[2] | ||
Kwiatostan chabru łąkowego
Nasiono Centaurea depressa
Kwiatostan
Chaber górski
Chaber (Centaurea L.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych (Asteraceae Dum.), liczący 450-550 gatunków, rosnących głównie w Europie i na obszarze śródziemnomorskim, kilka gatunków pochodzi z Azji, Australii i Ameryki Północnej. Nazwa rodzaju pochodzi od Hipokratesa, który twierdził, że roślinę (Centaurea cyanus) wskazał Grekom centaur Chiron, wychowawca wielu herosów mitologii greckiej.
Spis treści
1 Morfologia
2 Systematyka
3 Zastosowanie
4 Przypisy
Morfologia |
Rośliny z tego rodzaju to przeważnie byliny, rzadziej rośliny roczne lub dwuletnie. Liście: proste, równowąskie, pierzastosieczne lub pierzastowrębne. Kwiaty zebrane w kuliste lub półkuliste koszyczki, osłonięte suchymi łuskami okrywy. Zewnętrzne niebieskie, białe, różowe lub purpurowe z rurkowatą, obupłciową, płodną i powcinaną koroną. Owoce z puchem kielichowym.
Systematyka |
- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system system APG III z 2009)
Angiosperm Phylogeny Website adoptuje podział na podrodziny astrowatych (Asteraceae) opracowany przez Panero i Funk w 2002[3], z późniejszymi uzupełnieniami[4]. Zgodnie z tym ujęciem rodzaj Centaurea L. należy do plemienia Cardueae, podrodziny Carduoideae (Sweet) Cass. W systemie APG III astrowate są jedną z kilkunastu rodzin rzędu astrowców (Asterales), wchodzącego w skład kladu astrowych w obrębie dwuliściennych właściwych[1].
- Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa astrowe (Asteridae Takht.), nadrząd astrowe (Asteranae Takht.), rząd astrowce (Asterales Lindl), rodzina astrowate (Asteraceae Dumort.), podrodzina Centaureoideae (Cass.) Lindl. in Loud., plemię Centaureeae Cass., podplemię Centaureinae (Cass.) Dumort., rodzaj chaber (Centaurea L.)[5].
- Gatunki flory Polski[6]
chaber alpejski (Centaurea alpestris Hegetschw. & Heer)
chaber austriacki, ch. frygijski (Centaurea phrygia L., syn. C. austriaca Willd.)
chaber barwny (Centaurea triumfettii All.)
chaber białawy (Centaurea dealbata Willd.) – gatunek uprawiany
chaber bławatek (Centaurea cyanus L.) – antropofit zadomowiony
chaber ciemny (Centaurea nigra L.) – efemerofit
chaber driakiewnik (Centaurea scabiosa L.)
chaber drobnogłówkowy (Centaurea diffusa Lam.) – antropofit zadomowiony
chaber drobnokoszyczkowy (Centaurea micranthos S.G.Gmel. ex Hayek, syn. C. biebersteinii DC.) – antropofit zadomowiony
chaber kolący (Centaurea calcitrapa L.) – efemerofit
chaber Kotschyego (Centaurea kotschyana Heuff. ex W. D. J. Koch, syn. C. kotschyana Heuff.)
chaber łąkowy (Centaurea jacea L.)
chaber miękkowłosy (Centaurea mollis Waldst. & Kit.)
chaber nadreński (Centaurea stoebe L., syn. C. rhenana Boreau)
chaber ostrołuskowy, ch. łuskowy (Centaurea oxylepis (Wimm. & Grab.) Hayek, syn. C. oxylepis Wimm. & Grab.)
chaber pannoński (Centaurea pannonica (Heuff.) Hayek)
chaber perukowy (Centaurea pseudophrygia C. A. Mey.)
chaber wełnisty (Centaurea solstitialis L.) – efemerofit
Centaurea diluta Aiton – efemerofit
Centaurea ovina Pall. ex Willd. – efemerofit
Centaurea tenuiflora DC. – efemerofit
Centaurea transalpina Schleich. ex DC., syn.: C. dubia Suter – efemerofit
Centaurea trichocephala M. Bieb. ex Willd. – efemerofit
- Gatunki uprawiane[6][7]
chaber białolistny (Centaurea leucophylla Bieb.)
chaber ciemnopurpurowy (Centaurea atropurpurea Waldst.)
chaber drobnociernisty (*Centaurea spinulosa Roch.)
chaber karabachski (Centaurea karabaghensis Sosn.)
chaber kolchidzki (Centaurea colchica Sosn.)
chaber maltański (Centaurea melitensis L.)
chaber nadobny (Centaurea bella Trautv.)
chaber nagoowockowy (Centaurea gymnocarpa Moris et de Not.)
chaber pambacki (Centaurea pambakensis Sosn.)
chaber piżmowy, ch. pachnący (Centaurea moschata L.)
chaber prosty (Centaurea simplicicaulis Boiss. et Huet)
chaber raguzański (Centaurea ragussina L.)
chaber saloński (Centaurea salonitana Vis.)
chaber somchecki (Centaurea somchetica Sosn.)
chaber wielkogłówkowy (Centaurea macrocephala Muss. Puschk. ex Willd.)
- Niektóre inne gatunki
Centaurea acarnanica (Matthäs) Greuter
Centaurea achaia Boiss. & Heldr.
Centaurea acaulis L.
Centaurea acicularis Sm.
Centaurea acutangula Boiss. & Reut.
Centaurea aegyptiaca L.
Centaurea algeriensis Coss. & Durieu
Centaurea alpina L.
Centaurea aplolepa Moretti
Centaurea aspera L.
Centaurea bracteata Scop.
Centaurea cineraria L.
Centaurea corymbosa Pourr.
Centaurea debeauxii Godr. & Gren.
Centaurea decipiens Thuill.
Centaurea depressa M. Bieb.
Centaurea diluta Aiton
Centaurea dracunculifolia Dufour
Centaurea glaberrima Tausch
Centaurea hanryi Jord.
Centaurea hyalolepis Boiss.
Centaurea iberica Trevir. ex Spreng. – chaber gwieździsty
Centaurea jordaniana Godr. & Gren.
Centaurea lecophaea Jord.
Centaurea maculosa Lam.
Centaurea meryonis DC
Centaurea microptilon Godr. & Gren.
Centaurea montana – chaber górski
Centaurea napifolia L.
Centaurea nemoralis Jord.
Centaurea nicaeensis All.
Centaurea nigrescens Willd.
Centaurea orientalis L.
Centaurea paniculata L.
Centaurea pectinata L.
Centaurea pullata L.
Centaurea rhaetica Moritzi
Centaurea salicifolia M.Bieb ex Willd.
Centaurea sonchifolia L.
Centaurea sphaerocephala L.
Centaurea splendens L.
Centaurea thuillieri J.Duvign. & Lambinon
Centaurea timbalii Martrin-Donos
Centaurea uniflora Turra
Centaurea urgellensis Sennen
Centaurea vallesiaca (DC) Jord.
Centaurea virgata Lam.
Zastosowanie |
Niektóre gatunki mają własności lecznicze (np. chaber bławatek), niektóre są uprawiane jako rośliny ozdobne.
Przypisy |
↑ ab Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-04-15].
↑ ab Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-23].
↑ Panero J.L., Funk V.A.. Toward a phylogenetic subfamilial classification for the Compositae (Asteraceae). „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 115 (4), s. 909–922, 2002. Biological Society of Washington.
↑ B. Baldwin, J.M. Bonifacino, T. Eriksson, V. A. Funk, C.A. Mannheimer, B. Nordenstam, N. Roque, I. Ventosa: Compositeae classification (ang.). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2010-05-24].
↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Centaurea (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-23].
↑ ab Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland : a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.
Kontrola autorytatywna (takson):
LCCN: sh86001671
GND: 4398967-6
BnF: 123972362
BNE: XX534206
