Mrthfx

Ochrona wód – badania i ocena jakości wód prowadzona jest w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska w bloku stan i w podsystemie "Monitoring jakości wód". Według "Programu Państwowego Monitoringu Środowiska na lata 2007-2009", w sieci krajowej monitoring wód realizowany jest w oparciu o sieć obserwacyjną, specjalnie dobraną i zapewniającą reprezentatywną ocenę jakości wód.

Wprowadzenie |

Woda jako wszechobecny związek chemiczny w przyrodzie, nigdy nie jest w stanie czystym chemicznie tylko złożonym roztworem zawierającym równocześnie gazy, jony, koloidy, związki organiczne, zawiesiny pyłowe a także mikroorganizmy np. bakterie czy wirusy.

W składzie naturalnym wód możemy wyróżnić domieszki naturalne oraz zanieczyszczenia antropogeniczne, np.

• biologiczne – bakterie, wirusy, glony, grzyby,


• chemiczne – oleje, benzyna, smary, ropa, detergenty, pestycydy, nawozy sztuczne, sole metali ciężkich, silne kwasy i zasady.

Zanieczyszczenia sztuczne związane są z działalnością człowieka. Pochodzą głównie ze ścieków przemysłowych, bytowych, gospodarczych, opadowych, a także z powierzchniowych i gruntowych spływów z terenów rolniczych i wysypisk śmieci.

Dla odbiorców i użytkowników wody najistotniejsze są właściwości fizyczne i organoleptyczne.

Wszelkie działania prowadzone w kierunku ograniczenia owych zanieczyszczeń to ochrona wód.

Mówiąc o ochronie wód należy mieć jednocześnie na uwadze ochronę innych elementów środowiska: ochronę powietrza, gleby i przyrody. Natomiast jeżeli woda wykorzystywana będzie do picia i na potrzeby gospodarcze, należy mówić również o całym systemie zaopatrzenia, uzdatniania i dystrybucji wody.

Kierunki ochrony wód |

Ilościowa ochrona wód |

Polega na prawidłowej ich eksploatacji tak, aby zachowana została równowaga hydrodynamiczna między ilością wody czerpanej a zasilaniem. Ilościowa ochrona zasobów wymaga:

• ustalenia zasobów wód w poszczególnych rejonach i formacjach wodonośnych i warunków hydrogeologicznych,


• ustalenia naturalnych rejonów deficytowych,


• analizy warunków hydrogeologicznych i prognozy wpływu poboru określonej ilości wody na stosunki ilościowe zasobów,


• większe wykorzystanie brzegowej i dennej infiltracji wód rzecznych i jeziornych,


• sztuczne wzbogacanie podziemnych poziomów wodonośnych przez wtłaczanie do nich wód powierzchniowych,


• stałej rejestracji poboru wód podziemnych i kontroli ilościowego i jakościowego stanu eksploatacyjnych zasobów wykorzystania wód kopalnianych przez przemysł po ich wcześniejszym uzdatnieniu.

Jakościowa ochrona wód |

Polega na zabezpieczeniu ich przed zanieczyszczeniem lub skażeniem i na niedopuszczeniu do powstawania powierzchniowych źródeł zanieczyszczenia przez:

• poprawę stanu sanitarnego wokół kopalnych ujęć na wsi,


• odprowadzanie do gruntu wyłącznie ścieków oczyszczonych,


• instalowanie w kominach fabrycznych filtrów pochłaniających szkodliwe substancje,


• lokalizowanie śmietnisk wyłącznie w miejscach gdzie wody podziemne są izolowane warstwami wodoszczelnym,


• stosowanie w rolnictwie wyłącznie substancji szybko rozkładających się do nawożenia i ochrony roślin.

Czynna ochrona wód |

Ochrona ta wymaga środków technicznych. Polega ona w głównej mierze na:

• likwidacji ognisk zagrożenia,


• uzdatnianiu lub oczyszczaniu wody w gruncie,


• na różnorakich zabezpieczeniach izolujących potencjalne lub rzeczywiste ogniska zanieczyszczeń.

Bierna ochrona wód |

Elementami biernymi ochrony są tzw. strefy ochronne, w których obowiązują zakazy i ograniczenia różnych czynności gospodarczych (np. działalności górniczej, wiercenia, nawożenia itp.). Elementem czynnym w strefie ochronnej może być nakaz usunięcia lub zabezpieczenia potencjalnego ogniska zagrożenia czystości.

Profilaktyka ochronna, polegająca w głównej mierze na tworzeniu odpowiednich stref ochronnych, a także coraz częściej na zakładaniu sieci obserwacyjno-kontrolnej.

Poczynania ochronne zależą od wymienionych warunków przyrodniczo-technicznych, ale głównie od możliwości przenikania zanieczyszczeń do eksploatowanego poziomu wodonośnego z istniejących lub potencjalnych ognisk zanieczyszczeń. Ich rozpoznanie obok wiadomości o zasobach i jakości chronionych wód stanowi podstawę prawidłowego wyznaczania stref, wymiarowania oraz zaprojektowania sieci obserwacyjno-kontrolnej i ewentualnie dodatkowych zabezpieczeń.

Ochrona wód podziemnych |

Zagadnienie ochrony wód podziemnych jest różnie traktowane w różnych krajach. Prawie w każdym przyjmuje się podobne kryteria wydzielania stref ochronnych i działalności w ich obrębie, ale przypisuje się im inne znaczenie.

Kryteriami są:

• granice obszarów zasilania, ukształtowanie powierzchni i jej użytkowanie (lasy, rolnictwo, budownictwo, transport),


• 
  rodzaje gleb,


• budowa geologiczna podłoża,


• warunki hydrologiczne i hydrogeologiczne łącznie z klimatycznymi,


• sposób i rodzaj ujęcia oraz jego stan techniczny,


• zasięg oddziaływania ujęcia,


• jakość wód podziemnych,


• 
  górnictwo,


• 
  ochrona przyrody i krajobrazu.

Poczynania ochronne zależą od wymienionych warunków przyrodniczo-technicznych, ale głównie od możliwości przenikania zanieczyszczeń do eksploatowanego poziomu wodonośnego z istniejących lub potencjalnych ognisk zanieczyszczeń. Ich rozpoznanie obok wiadomości o zasobach i jakości chronionych wód stanowi podstawę prawidłowego wyznaczania stref, wymiarowania oraz zaprojektowania sieci obserwacyjno-kontrolnej i ewentualnie dodatkowych zabezpieczeń.

Wytyczanie stref ochronnych tkwi tradycjami przede wszystkim w zabezpieczeniu wody przed bakteriami chorobotwórczymi. Strefę ochrony bezpośredniej (I) wyznacza się zwykle zupełnie schematycznie na podstawie praktyki, np. zakreślając wokół studni okrąg o promieniu 10 m, lub podając odpowiednią odległość od końca drenu, itd. Przy wymiarowaniu strefy tak zwanej ochrony pośredniej (II) uwzględnia się kierunek przepływu wody do ujęcia i szereg innych okoliczności. Głównym kryterium jest jednak minimalny czas przepływu wody podziemnej (w strumieniu wód podziemnych) potrzebny do samooczyszczenia się wody z bakterii chorobotwórczych. Często nie uwzględnia się ani roli nadkładu, a więc warunków panujących ponad zwierciadłem wód podziemnych, ani możliwości wyznaczenia następnej strefy ochronnej (III) – zewnętrznej.

Rozwiązania techniczne |

Ochrona wód przed zanieczyszczeniami polega również na rozwiązaniach technicznych, takich jak:

• stosowanie bezściekowych technologii w produkcji przemysłowej,


• napowietrzanie wód stojących,


• zamykanie obiegów wodnych w cyklach produkcyjnych i odzysk wody ze ścieków,


• utylizacja wód kopalnianych oraz powtórne wtłaczanie tych wód do górotworu,


• zabezpieczanie hałd i wysypisk śmieci,


• 
  oczyszczanie ścieków i unieszkodliwianie osadów ściekowych.

Ochrona wód powierzchniowych |

Wody powierzchniowe zasilane są głównie poprzez opady atmosferyczne i spływ powierzchniowy. Ciek wodny może być drenujący jak i infiltrujący. Źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych możemy podzielić na punktowe i obszarowe. Źródła obszarowe to przede wszystkim spływy powierzchniowe z pól, z których wymywane są cząstki gleby z materią organiczną, resztki nawozów mineralnych. Źródła punktowe to wszelkiego rodzaju odprowadzenia (zrzuty) z oczyszczalni ścieków czy wody odprowadzane z terenów zurbanizowanych i placów zakładów przemysłowych. Nie małe znaczenie dla jakości wód mają odprowadzenia z systemów chłodniczych. W celu ograniczenia zanieczyszczeń współczesne metody idą w kierunku:

• zwiększenia retencji wód poprzez zalesienia czy zadrzewienia zlewni,


• wykonywania kanalizacji opaskowej wokół jeziora,


• nie przekraczania pojemności turystycznej cieku,


• monitoring wód szczególnie badania zawartości tlenu aby nie dopuścić do deficytu lub wyczerpania jego zasobów,

Poważnym zagrożeniem dla cieków wodnych są zanieczyszczenia wprowadzane razem z wodami opadowymi wymywane z powietrza aerozole, spłukiwane zanieczyszczenia z terenów przemysłowych czy z utwardzonych obszarów miejskich. Można temu zaradzić poprzez:

• oczyszczanie wód opadowych w specjalnych separatorach, przetrzymywanie jej w zbiornikach retencyjnych i w określonych sytuacjach zagospodarowywanie np. poprzez: rozsączanie, retencja, infiltracja podziemna, czy powierzchniowa, rozdeszczowanie na terenach zielonych lub wykorzystanie jako wodę przeciwpożarową.

Regulacje prawne |

Ochronę wód w Polsce regulują akty prawne:

1. Ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska z dnia 29 sierpnia 1997.


2. Ustawa Prawo wodne z dnia 24 października 1974 z późniejszymi zmianami w 1997.


3. Rozporządzenie MOŚZNIL z dnia 5 listopada 1991 w sprawie klasyfikacji wód oraz warunków jakim powinny odpowiadać ścieki wprowadzone do wód lub do ziemi.


4. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca z 2007 w sprawie warunków jakim powinna odpowiadać woda do picia i na potrzeby gospodarcze.


5. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego.

Poza przepisami prawnymi regulującymi ochronę wewnątrz kraju istnieją porozumienia z krajami sąsiadującymi.

Zobacz też |

• klasy czystości wód

Bibliografia |

• Tadeusz Błaszczyk, Józef Górski, Zanieczyszczenie, zagrożenie i ochrona wód podziemnych, Poznań: Wyd. Naukowe UAM, 1993, ​ISBN 83-23-20593-0​.


• Zbigniew Heidrich i inni, Gospodarka wodno-ściekowa, Warszawa: Wyd. Verlag Dashöfr Sp. z o.o., 2002, ​ISBN 83-88285-76-9​.


• AleksandraA. Macioszczyk AleksandraA., DariuszD. Dobrzyński DariuszD., Hydrogeochemia, Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2002, ISBN 83-01-13879-3, OCLC 749143191 .


• Adam Szpindor, Zaopatrzenie w wodę i kanalizacja wsi, Warszawa: Arkady, 1992, ​ISBN 83-213-3968-9​.


• Główny Inspektor Ochrony Środowiska, Program Państwowego Monitoringu Środowiska na lata 2007-2009